توان افزایی پایداری محیط شهری

محیط زیست حال خوبی ندارد. این امر مختص ایران هم نیست. در تمام دنیا بشر تا توانسته، محیط خود را آلوده کرده و به آن آسیب رسانده است. اگر شرایط زیست محیطی کشور به خصوص در کلان شهر‌ها ارزیابی شود، ناپایداری و آسیب و تخریب گسترده فضای اکولوژیکی، آشکارترین نتایج آن خواهد بود؛ مسئله نگران کننده‌ای که سلامت انسان را به صورت جدی تهدید می‌کند. پیامد‌های ناشی از این ناپایداری، تلنگری جدی برای سیاست گذاران و دست اندرکاران زیست محیطی است که ضرورت برنامه ریزی جدی برای توسعه پایدار محیط شهری را یادآوری می‌کند.

توسعه پایدار شهری بدون درنظر گرفتن «محیط شهر» بی معناست. درواقع توسعه‌ای پایدار است که بتواند در دوره زمانی طولانی بدون اینکه خسارتی به محیط زیست وارد کند، تداوم یابد. در سند چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت، محیط زیست شهری با ویژگی‌های «سالم، سازگار با زیست بوم، تاب آور و پایدار» توصیف شده است که تحقق آن، نیازمند اهتمام جدی مدیریت شهری در چارچوب قوانین سازمانی خود از یک سو و تلاش در جهت همسوسازی و مشارکت سایر بخش‌ها و حوزه‌های دیگر همچون صنایع، محیط زیست، جهادکشاورزی و... از سوی دیگر است.

پایداری محیط شهری از دو شیوه محقق می‌شود؛ اول: ارتقای کیفیت زندگی ضمن درنظر گرفتن ظرفیت تحمل محیط زیست و دوم: پاسخ گویی به نیاز‌های نسل حاضر بدون آنکه توانایی و امکانات نسل‌های آینده برای تامین نیازهایشان محدود شود. بر همین اساس، پایداری محیط شهری برپایه سه اصل مهم شکل می‌گیرد:

۱. صرفه جویی در مصرف منابع: مصرف بهینه منابع، میزان کاربرد ذخایر تجدیدناپذیر را در کارکرد بنا‌های شهری کاهش می‌دهد.

۲. طراحی براساس چرخه حیات: نتایج و تبعات زیست محیطی، کل چرخه حیات منابع ساخت وساز شهری را از مرحله ایجاد تا بازگشت به طبیعت، دربرمی گیرد.

۳. طراحی انسانی: طراحی انسانی ریشه در نیاز به حفظ عناصر زنجیره‌ای نظام‌های زیستی دارد و به استمرار حیات و بقای انسان می‌انجامد. این نوع طراحی در نظام شهری، معماری پایداری است که باید کیفیت محیط‌های کار و زیست محیطی را بهبود بخشد؛ امری که سبب افزایش بهره وری و کاهش فشار‌های روانی انسانی و بهبود شرایط زیستی می‌شود و مفهوم رفاه اجتماعی و شهروندی را در ذهن تداعی می‌کند.
در سال‌های اخیر بی توجهی به مولفه‌های زیست محیطی، سبب پیدایش خطرات و معضلاتی همچون آلودگی منابع آبی، آلودگی هوا، ناسالم بودن آب آشامیدنی، فرسایش خاک و... شده است. محیط زیست شهری محصول تلاقی سه عنصر مهم محیط طبیعی، محیط انسان ساخت و محیط اقتصادی و اجتماع است. مدیریت شهری وظیفه دارد ضمن توجه به این سه عنصر مهم، توازن و پایداری آن را دنبال کند.